Al jaren is Jan Brons actief met zijn camera. Wat begon met een donkere kamer groeide uit tot een passieproject dat steeds meer draagvlak krijgt. ‘Het idee ontstond om veteranen in beeld te brengen. Niet alleen als militairen, maar als mensen met een verhaal’, vertelt Jan. Inmiddels heeft hij al zo’n vijftien veteranen geportretteerd en spreken zijn beelden boekdelen. ‘Veteranen worden vaak vergeten. Terwijl deze mensen zoveel hebben meegemaakt, vaak in stilte. Ik wil ze zichtbaar maken. Niet alleen voor henzelf, maar voor ons allemaal.’
Een gezicht bij een verhaal
Een van die verhalen is van Aloys Bijl (65), zelf veteraan en werkzaam als ambtenaar bij de gemeente Nissewaard. In 1979 werd hij als jonge militair uitgezonden naar Libanon, midden in een burgeroorlog. Het liet sporen na. ‘Ik werd later geconfronteerd met PTSS. En dat is wat mensen vaak vergeten. Oorlog draag je niet alleen mee; het werkt door in je hele omgeving.’ Toch wil Aloys meer dan alleen zijn verhaal delen. Hij wil educatie. Via het Nederlands Veteraneninstituut geeft hij al meer dan tien jaar gastlessen op scholen. ‘We geven les over oorlog, vrede, over wat het betekent om uitgezonden te worden en wat je dan tegenkomt. In groep 7 en 8, op het mbo, hbo... overal waar men openstaat om te luisteren.’
‘Dit project raakt iets’
De ontmoeting tussen Jan en Aloys kwam via-via tot stand. ‘Netwerken werkt. En toen Jan vertelde over zijn project, wist ik: hier wil ik aan meedoen’, zegt Aloys. ‘Er is erkenning, maar het blijft beperkt. En dan komt er iemand als Jan, die zegt: ‘Ik wil je zien. Ik wil jouw verhaal vertellen.’ Dat raakt iets. Dat maakt dat je je gezien voelt.’
Jan: ‘Ik fotografeer het liefst in uniform. Dat doe ik in mijn kleine studio in het oude gemeentehuis. Het begint met een simpele vraag: ‘Mag ik een foto maken?’ De verhalen komen later. De reacties van zowel de omgeving als de veteranen zelf zijn tot nu toe bijzonder positief.’
Meer dan een foto
Wat Jan voor ogen heeft, gaat verder dan alleen een portretreeks. ‘Ik wil toewerken naar een boek, een expositie of een online publicatie. Iets blijvends, als cultureel erfgoed. Maar dat kan ik niet alleen. Ik zoek mensen die willen meedenken en meehelpen: schrijvers, ontwerpers, organisatoren. Want dit moet meer worden dan een foto aan de muur.’
Voor Aloys is de kern duidelijk. ‘Veteranen dragen vaak een rugzak vol herinneringen. Wij weten wat oorlog is. Wij hebben de zoute tranen geproefd die oorlog heet. En daarom is het zo belangrijk dat onze verhalen niet verloren gaan. Niet om medelijden, maar om bewustwording. Zodat we de vrijheid die we hier hebben, écht gaan waarderen.’